Historia

Tradycje dzisiejszego powiatu piotrkowskiego sięgają IX-X wieku, kiedy w wyniku rozwoju osadnictwa wyłoniły się na tych ziemiach dwie duże jednostki administracyjne, zwane opolami. Ośrodkiem jednego z nich był Wolbórz, drugiego zaś - Rozprza. Z czasem tj. w XI wieku opola przekształciły się w kasztelanie, pełniące już rolę okręgów administracji państwowej.

W XII wieku na pograniczu kasztelanii rozpierskiej i wolborskiej pojawił się Piotrków, będący najpierw osada targową, a później także miejscem sądów książęcych i zjazdów rycerstwa. Jego znaczenie jako ośrodka gospodarczego i administracyjnego stopniowo rosło, głównie za sprawą dogodnego położenia na pograniczu Wielkopolski i Małopolski, gdzie zbiegały się ważne szlaki komunikacyjne i handlowe. Z czasem Piotrków przejął funkcje administracyjne i sądownicze Wolborza i Rozprzy.

W wyniku przeżycia się ustroju kasztelańskiego, w drugiej połowie XIV wieku wytworzył się podział administracyjny na powiaty. Piotrków stał się wówczas ośrodkiem powiatu, obejmującego dawne okręgi kasztelańskie: wolborski i rozpierski. Powiat piotrkowski, o którym pierwsza historyczna wzmianka pochodzi z 1418 roku, w tamtych czasach sięgał na północy do Czarnocina, zaś na zachodzie do Tuszyna i Rzgowa. Obejmował również tereny obecnego powiatu bełchatowskiego, bez Szczercowa. W tym kształcie powiat przetrwał do III rozbioru Polski.

W wyniku wojen, na przełomie XVIII i XIX wieku powiat piotrkowski parokrotnie zmieniał granice i przynależność państwową. W 1816 przywrócono dawne województwa, zachowując uprzednie powiaty, w tym powiat piotrkowski. Z niewielkimi korektami przetrwał on przez cały XIX wiek i większą część wieku XX. W 1955 roku z zachodniej części powiatu piotrkowskiego powstał powiat bełchatowski. W rezultacie nowego podziału administracyjnego w 1975 roku powiat piotrkowski przestał istnieć. Z dniem 1 stycznia 1999 roku powołano do życia powiaty w Polsce, między innymi powiat piotrkowski, odnawiając jego wielowiekowe tradycje.

HISTORYCZNI MIESZKAŃCY POWIATU PIOTRKOWSKIEGO

Powiat piotrkowski w swojej historii, stanowił miejsce zamieszkania oraz pracy wybitnych Polaków, których sława objęła nie tylko Polskę, ale również cały świat. Stanisław Małachowski, Władysław Reymont i Andrzej Frycz-Modrzewski, to prawdziwe osobowości stanowiące wizytówkę powiatu, a pamięć o nich znacząco wpływa na wizerunek miejsc, z którymi byli niegdyś związani.

W poszukiwaniu pamiątek z życia Marszałka Sejmu Czteroletniego – Stanisława Małachowskiego herbu Nałęcz, należy wybrać się przede wszystkim na wycieczkę po gminie Moszczenica. To właśnie ta miejscowość oraz okoliczne wsie stanowiły bowiem majątek Marszałka. Dzięki jego zaangażowaniu oraz nowatorskiemu spojrzeniu na obowiązujące ówcześnie prawo, sprawił, że okolica systematycznie się rozwijała. Małachowski kupował coraz więcej wsi i dóbr ziemskich, jednak nigdy nie zapominał o swoich poddanych. Był fundatorem wielu budowli, przede wszystkim, istniejących do dzisiaj dwóch pobliskich Kościołów - pierwszy z nich, pod wezwaniem św. Benedykta i św. Anny w Srocku, powstał w 1766 roku, zaś trzy lata później w Moszczenicy, zbudowano Kościół pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego. Dotychczas, w tym samym miejscu, usytuowany był drewniany obiekt sakralny, który w roku 1621 powstał prawdopodobnie również dzięki przodkom Marszałka.

Najważniejszym miejscem, które przypomina o działalności i życiu Stanisława Małachowskiego na terenach powiatu piotrkowskiego, są ruiny dworu, w którym mieszkał Marszałek. Budowla, której powstanie datowane jest na drugą połowę XIX wieku, choć zaniedbana, nadal zachowuje swój neoklasycystyczny charakter, zaś wokół niej rozciąga się park krajobrazowy, pełen ponad stuletnich kasztanowców, klonów srebrzystych, dębów i buków. Ród Małachowskich był również w posiadaniu Majkowic - wsi położonej nieopodal Bąkowej Góry, gdzie, podobnie jak w Moszczenicy, do dzisiaj istnieje ich dawny dworek. W XVII wiecznym budynku mieści się współcześnie prywatna galeria sztuki.

Życiorys Andrzeja Frycza Modrzewskiego również łączy się z terenami powiatu piotrkowskiego. Ten renesansowy pisarz polityczny urodził się w 1503 roku w Wolborzu, gdzie zmarł 69 lat później. Twórca dzieła „O poprawie Rzeczypospolitej” swoje nowatorskie poglądy polityczne wdrażał bezpośrednio także w rodzinnej miejscowości, w której pełnił obowiązki wójta.

Poza Wolborzem, Andrzej Frycz Modrzewski związany był również z Trzepnicą, położoną na terenie gminy Łęki Szlacheckie, gdzie zamieszkiwał w latach 1568-1569.

Na kartach historii powiatu piotrkowskiego zapisał się także Władysław Reymont. Pisarz mieszkał w pobliżu Czarnocina na przestrzeni lat 1893-1900. Najbardziej charakterystycznym obiektem związanym z jego osobą jest budynek stacji kolejowej Wolbórka na trasie historycznej Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Został on odrestaurowany i współcześnie można go podziwiać w Skansenie Rzeki Pilicy. Na przełomie XIX i XX wieku stanowił jednak bardzo ważne miejsce w życiu noblisty. To właśnie w Wolbórce rozpoczęła się jego literacka kariera. Oczekując na pociągi, którymi dojeżdżał do pierwszych prac w Rogowie czy Lipcach (miejscowość ta posłużyła jako wzór polskiej wsi w powieści „Chłopi”, po której wydaniu, w roku 1924 Reymont otrzymał Literacką Nagrodę Nobla), pisał swoje dzieła. To również stąd wyruszył w podróż do Warszawy, a później do Paryża, gdzie w pełni rozwijała się jego literacka kariera.